Το "δίκιο" του Βρετανικού Μουσείου !!

Το παραπάνω κείμενο μοιράζεται στο Βρετανικό Μουσείο!

Τα γλυπτά του Παρθενώνα και ότι άλλο έφυγε από τη χώρα, δημιούργημα και κληρονομιά του ελληνικού λαού, όπου κι αν βρίσκονται ανήκουν στην Ελλάδα η οποία προσφέρει τον πολιτισμό της σ' ολόκληρο τον κόσμο.

"Η Ελλάδα είναι μία χούφτα αλάτι διασκορπισμένο σ' όλη τη γη..." Paolo Volpone, Grecia, Turing Club Italiano, 1976.

Το θέμα μου δεν είναι η καθαυτό επιστροφή των "μαρμάρων", εξ' άλλου ποτέ δεν πίστεψα ότι υπήρχε περίπτωση οι Εγγλέζοι να τα επιστρέψουν και το γεγονός ότι αρχιτεκτονικά μέλη και γλυπτά ελληνικών μνημείων βρίσκονται και σε άλλα Μουσεία της Ευρώπης δεν αποτελεί άλλοθι για το Βρετανικό Μουσείο.

Τα "μάρμαρα" αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του μνημείου, διότι ο Παρθενώνας είναι μεγαλοπρεπές μνημείο και όχι μεγαλοπρεπές ερείπιο (ruin)! Ένα κτίριο ερειπώνεται με τη φθορά του χρόνου, αντίθετα ο Παρθενώνας υπέστη μόνο καταστροφές από τον άνθρωπο, δεν ερειπώθηκε!

Βησιγότθοι, Τούρκοι, Βενετσιάνοι και Εγγλέζοι είναι υπεύθυνοι για τις πληγές του Παρθενώνα. Και Χριστιανοί, ναι, όμως όχι Ορθόδοξοι και σε καμία περίπτωση οι ίδιοι οι Έλληνες Ορθόδοξοι, οι οποίοι αγωνιζόταν ν' αποτινάξουν τους βανδάλους κατακτητές και σωτήρες και να περισώσουν ότι μπορούσαν από την υφαρπαγή και την καταστροφή.

Έλληνες είναι όσοι μετέχουν της ελληνικής παιδείας, μόνο που η παιδεία (εκγύμναση, εξάσκηση, διδαχή, 2.training and teaching, education) [1] εμπεριέχει αναμφίβολα τη λατρεία ("θρησκεία") η οποία βρίσκεται στο κέντρο της ζωής.

1. Ο Παρθενώνας λεηλατείται από τους Βησιγότθους [2] το 396 μ.Χ., οπαδοί του Αρείου. Έβαλαν φωτιά και ακρωτηρίασαν τις περισσότερες μετόπες καθώς και τα μεγαλύτερα αγάλματα του Ανατολικού Αετώματος. Σε καλή κατάσταση διατηρήθηκαν μόνο οι μετόπες της νότιας πλευράς, που σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο διότι ο Έλγιν διάλεξε τα καλύτερα!

2. Μετά από αυτήν την πρώτη καταστροφή έγινε μία δραστική μεν επισκευή αλλά μέτριας ποιότητας. [3] Όταν, αργότερα, ο ναός μετατράπηκε σε ορθόδοξη εκκλησία είχε χάσει μέρος από τα γλυπτά του, είχε υποστεί τη μέτρια επισκευή, αλλά παρέμενε ένα μεγάλο επιβλητικό κτίριο το οποίο έφερε την αίγλη της λατρείας και θεωρούνταν μία πολύ σπουδαία εκκλησίας του Βυζαντίου (Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ή Ρωμανία ή Ελληνική Αυτοκρατορία). Αργότερα (10ος, 11ος, 12ος αι.) εξελίσσεται σε Πανελλαδικό προσκύνημα, στα τέλη δε του 12ου αιώνα γίνονται έργα συντήρησης και ορισμένες αποκαταστάσεις.

3. Όταν οι Τούρκοι εισβάλλουν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η εκκλησία μετατρέπεται σε Τζαμί! Η Αυτοκρατορία που δύει στην Ανατολή φέρνει τα φώτα του ελληνικού πολιτισμού στη Δύση και τότε, την εποχή της Αναγέννησης της Δύσης αρχίζει το ενδιαφέρον της Ευρώπης για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την Ακρόπολη.

4. Οι Τούρκοι εγκατέστησαν μέσα στον Παρθενώνα πυριτιδαποθήκη, έτσι όταν τους επιτέθηκε ο Morosini, το 1687, έγινε η καταστροφική έκρηξη.

5. Στην Αγγλία των αρχών του 18ου αιώνα γεννήθηκε το κίνημα που ονομάσθηκε φιλοσοφισμός ή εγκυκλοπαιδισμός ή "εποχή των φώτων", ενώ ο όρος Διαφωτισμός (Illuminismo) είναι διφορούμενος και θα έπρεπε να αντικατασταθεί από τον όρο Ορθολογισμός (σήμερα Λογικοκρατία), αφού βασική αρχή του ήταν η κυριαρχία της λογικής σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο.[4] Η αριστοτελική Λογική υποτάσσεται στη δυτική εκδοχή του λόγου ως ratio, δυτική αντιστροφή.[5] Και ο λεγόμενος Διαφωτισμός όχι μόνο προωθήθηκε δραστικά από τον Ελευθεροτεκτονισμό (Massoneria), αλλά συμπορεύτηκε και συνδέθηκε άρρηκτα με αυτόν.[6]

Μέσα σ'  αυτό το πλαίσιο έρχονται στην Αθήνα δύο Άγγλοι αρχιτέκτονες, ο Stuart και ο Revett και κάνουν συστηματικές αρχιτεκτονικές αποτυπώσεις όλων των μνημείων. Είναι η εποχή στροφής στο Νεο-κλασσικισμό,[7] ο οποίος αγνοεί συστηματικά και ηθελημένα το χιλιόχρονο  ελληνικό πολιτισμό της Βυζαντινής εποχής. Τότε για πρώτη φορά το 1781 ο Γερμανός Schlozer επινοεί το επίθετο "σημιτικός" και το 1786 ο Άγγλος δικαστής Sir William Jones εφευρίσκει την έννοια των "Ινδοευρωπαίων", ενώ το 1799 ο Έλγιν τοποθετείται στην Κωνσταντινούπολη ως πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Έχοντας νοοτροπία συλλέκτη ξόδεψε αμύθητα ποσά για ν' αποκτήσει τα γλυπτά και άλλες αρχαιότητες για ίδιον όφελος. Πρώτα έστειλε τους ανθρώπους του. Ο ιερέας του τη δεύτερη φορά που επισκέφθηκε την Αθήνα είχε μαζί του μία απλή φιλική επιστολή ενός Τούρκου αξιωματούχου, την έκδοση της οποίας είχε πετύχει με δωροδοκίες και πίεση. Με την επιστολή που είχε μορφή παράκλησης προς τους Τούρκους προεστώτες της Αθήνας ήθελε να δει αν οι Τούρκοι στην Αθήνα με εκβιασμούς και πλούσια δώρα, θα δεχόταν να του επιτρέψουν ν'  αφαιρέσει κάποια μετώπη. Έγκριση του Σουλτάνου και υπογραφή του δεν υπήρξαν, δεν υπήρξε "φιρμάνι"!

Αν τα κατάφερε ο λόρδος ήταν διότι φρόντισε να γίνουν συγκαλυμμένα την εποχή της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.[8]

Ο ναός είναι ένα "πέτρινο βιβλίο" [9] και η αφαίρεση των γλυπτών, τα οποία δεν απλώς διακοσμητικά στοιχεία, αντιστοιχεί στην αφαίρεση φύλλων ενός βιβλίου. Μόνο αν προστεθούν τα χαμένα φύλλα μπορεί κάποιος να καταλάβει την υπόθεση του βιβλίου. Η όποια μελέτη των κλεμμένων σελίδων ενός βιβλίου μέσα στο σκοτάδι (έλλειψη φωτός), αποκομμένες από το σύνολο τους δεν μπορεί παρά είναι ελλιπής και οδηγεί αναπότρεπτα σε λάθος συμπεράσματα!

Τα γλυπτά δημιουργήθηκαν μέσα στο φως του αττικού ουρανού και μόνο σ΄ αυτό το φως αποκαλύπτουν τα μυστικά τους (φωτοσκιάσεις, κίνηση, κλπ.).

Το θέμα είναι ότι όταν κάποιος, επισήμως ή ανεπισήμως, τολμά να συλήσει (λεηλατώ, κλέπτω), ένα κτίσμα που μεταφέρει γνώση και είναι επί σειρά αιώνων ιερό, είτε για να καταστρέψει είτε για να οικειοποιηθεί τα κομμάτια του, διαπράττει ιεροσυλία! Και αυτό ακριβώς έκανε ο Έλγιν! Αυτήν την πράξη υπερασπίζεται επισήμως το Βρετανικό Μουσείο. Αυτό είναι το θέμα κι είναι σοβαρότερο, κατά τη γνώμη μου, και από την ίδια την επιστροφή των γλυπτών!

Είναι σαφές ότι η απομάκρυνση των γλυπτών από το μνημείο, στα πλαίσια της προσπάθειας διάσωσης τους από την ηχητική και ατμοσφαιρική ρύπανση του "ανεπτυγμένου" σύγχρονου κόσμου μας δεν έχει καμία σχέση με ιεροσυλία, ακριβώς το αντίστροφο!

Είναι βέβαιο ότι αν το Βρετανικό Μουσείο επέστρεφε εκείνα που δεν του ανήκουν ανασκευάζοντας την αλήθεια και ζητούσε από την Ελλάδα ορισμένα κομμάτια προς όφελος της αδιάσπαστης χρονικά παρουσίασης των πολιτιστικών κατορθωμάτων της ανθρωπότητας, η Ελλάδα θ'  ανταποκρινόταν θετικά!

[1]Greek- English Lexicon, Liddell & Scott, Oxford.

[2] Γερμανικό φύλο, δυτικός κλάδος των Γότθων, νεοφώτιστοι χριστιανοί της αίρεσης του Αρείου, θεωρούσαν το Λόγο του Θεού ως κτίσμα και τον Χριστό απλώς ως πρόσωπο με ηθική και πνευματική τελειότητα. Απέρριπταν τη Θεία Φύση του Υιού και Λόγου του Θεού. Οι Βησιγότθοι το 410 μ.Χ. λεηλάτησαν και τη Ρώμη και ίσως τότε πήραν και το θησαυρό που μετέφεραν οι Ρωμαίοι μετά την καταστροφή του ναού του Σολομώντα, το 70 π.Χ, στη Ρώμη.

[3] Χαρ. Μπούρας, "για τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια", Γνωρίζοντας την Ελλάδα, ΣΚΑΪ/βιβλίο, 2009.

[4] L. Salvatorelli, Sommario della storia d' Italia, edz. Einaudi, 1974.

[5] Χ. Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος 1999 //Umberto Galiberti, Gli equivoci dell' anima, edz. Feltrinelli, 2001.

[6] Ιλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, ο Τεκτονισμός, εκδ. Περίπλους, 2010, σ.14.

[7] Όλες οι τέχνες και οι τεχνοτροπίες με την ονομασία νέο βρίσκονται στο Μουσείο ή στα σκουπιδοτενεκέ... Κ. Αξελός, Γράμματα σ'  ένα νέο στοχαστή, μτφ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Εξάνρας, 1997, σ.38.

[8] Έλενα Κόρκα, "η διαρπαγή των Μαρμάρων του Παρθενώνα", Γνωρίζοντας την Ακρόπολη, ΣΚΑΪ/βιβλίο, 2009.

[9] Θ. Μανιάς, Τα άγνωστα μεγαλουργήματα των αρχαλιων Ελλήνων, εκδ. Πύρινος Κόσμος, [χ.χ].