"κογξ ομ παξ" και το Κοξί ή Κογξί περιοχή του Λυγουριού

 

 

αφιερωμένο στην kiRà-màRO



Για όσους βρίσκουν την ετυμολογία παιχνίδι

                     και ψάχνουν ψύλλους στ' άχυρα....

                               

το τοπωνύμιο Κοξί ή Κογξί της περιοχής του Λυγουριού 

@ Καρολίνα Αννίνου

ενθουσιασμένη πάντα με το ταξίδι των ονομάτων στον χρόνο και στον χώρο που σαν φράσεις μουσικές αγγίζουν τ’ άστρα, ακολουθώ την συμβουλή της σοφής-γιαγιάς Ινδιάνας «όταν μάθεις κάτι μοιράσου το, ποτέ δεν ξέρεις που μπορεί να φθάσει», να μοιρασθώ όσα έμαθα για τ’ όνομα Κογξί ή Κοξί το γράφουν και Κοκσί (ξ από το κσ) ή Σούρμα (νεώτερο;).[1]

 Ο τόπος όταν τον πρωτογνώρισα ήταν γεμάτος ανεμώνες, κρινάκια, ρείκια, θυμάρια, χαμομήλια, δρόμος αγροτικός έφερνε σ’ αυτόν, χωμάτινος, να πατάς στην γη με προσοχή μην τύχη και τα χαλάσεις, πρόλαβε όμως η «πρόοδος» να τα ξεριζώσει λες και δεν μπορούν να συνυπάρχουν με τις ελιές. Εκείνα τα πρώτα χρόνια η δροσιά της καλοκαιρινής νυχτιάς μέσα στην σιγαλιά έφερνε μαζί φωνές βατράχων…,  ακολούθησε η «ανάπτυξη» με την άσφαλτο, πίσσα ζεστή κατράμι σκέπασε του δρόμου τα χαμομήλια…., χάθηκε η ευωδιά τους, κρύφτηκε η ομορφιά, δεν μπόρεσε ωστόσο ν’ αγγίξει την ανάμνηση και τ’ όνομα.

 Κοξί, όνομα περίεργο, τοπωνύμιο σπάνιο όπως τ’ όνομα Λυγουριό, ίσως προφορική παράδοση να το σώζει κι αλλού όπως εδώ. Ρώτησα ανθρώπους του τόπου, άνοιξα βιβλία και λεξικά… καθώς στο μυαλό μου το μόνο που ξεπρόβαλλε ήταν η περίφημη φράση με την οποία λέγεται ότι έκλειναν τα Ελευσίνια μυστήρια «κογξ ομ παξ»!

Υπερβολές, έλεγα τότε, τι δουλειά έχουν εδώ τα μυστήρια και άλλωστε αυτή η ίδια η φράση αμφισβητείται.

Πέρασαν χρόνια με το μυστήριο άλυτο, εντωμεταξύ άρχισα να διαπιστώνω τις ιστορικές στρεβλώσεις, πραγματικές αντιστροφές εννοιών που εν πολλοίς οφείλονται στην εποχή του Δυτικού «Διαφωτισμού», χρειάζεται νέα αναστροφή για να έρθουν στην ορθή τους θέση.

 

Στoν ΠΥΡΣΟ,[2] βρήκα μόνο το λήμμα κογξβεργίτης (ορυκτό αρκουερίτης –arquerite) μετά το λήμμα κόγχη, κογχύλι, κοίλωμα, κλπ., κοίλωμα αβαθές όπως οι λάκκες, τα λοτσάρια, οι λίμνες, το κογχύλι παραπέμπει στους αμμωνίτες, τα πέτρινα σαλιγκάρια του τόπου που μετά από χρόνια τα είδα και στην θέση Κοξί,  μέχρι τότε η σκέψη μου είχε εγκλωβιστεί στην περιοχή γύρω από το Ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα και Ασκληπιού Λιγεώτη παρ’ όλη την δεδομένη κατά την γνώμη μου, σχέση του με την Λήσσα –Λυγουριό.

 Στο λεξικό Liddell & Scott[3] το λήμμα κογξ, ήχος της ψήφου/βότσαλο, πέτρα που πέφτει μέσα στην κάλπη/δοχείο, ενώ το λήμμα παξ, επιφώνημα τέλους συζήτησης/λόγου που ολοκληρώνεται με επιτυχία, κάτι σαν Καλῶς! Στῶμεν Καλῶς, δηλαδή με δέος, θαυμασμό!

Και για την φράση κογξ ομ(οίως) παξ, υποθέτουν ότι το ομ είναι συντομογραφία του ομοίως, ὂμπαξ αλλά και ὑπόδημα εὐπόδητον γράφει ο Ησύχιος, ίσως κάτι έχει παρεξηγήσει; Το θεωρώ δύσκολο, λογικότερο μου φαίνεται εμείς να μην καταλαβαίνουμε πια τι εννοεί ο Ησύχιος.

Θα μπορούσε το ομ να είναι συντομογραφία του ὁμοῦ, μαζί, συγχρόνως, ὁμόνοια, σύμπνοια, αρμονία, ὁμοούσιος, ο έχων την αυτήν φύσιν, ουσία;

Είναι κι εκείνο ἓν τὸ πᾶν…,  όλα είναι ένα, η γνώση είναι μία.

 Ποιος δεν ξέρει την λατινική λέξη pax-παξ (προέρχεται από την ελληνική, ινδοευρωπαϊκή δεν υπάρχει, η θεωρία έχει καταρριφθεί εδώ και χρόνια) που το επιβεβαιώνει, pax, pacis,[4]  ιταλικά pace -ειρήνη, ησυχία, ηρεμία πνεύματος, της συνείδησης αλλά και ευδαιμονία, ευτυχία, πράγματι εἰρήνη[5] σημαίνει ησυχία, ομόνοια, ψυχική ηρεμία, ακριβώς ότι επιτυγχάνουν τα μυστήρια!

Ὑπὲρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης καὶ τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.

Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καὶ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.[6]

 Η εικόνα ξεκαθαρίζει, από όποιον δρόμο και αν προσεγγίσεις το συμπέρασμα είναι ο ήχος, κοσμική αρμονία, η μελωδία των σφαιρών (Πυθαγόρας), μελωδία της ψυχής.

Ο ήχος που κάνει το βότσαλο/πετραδάκι (λίθος, σύμβολο αθάνατου Εαυτού) μέσα στην ησυχία δοχείου (σώμα), όπως οι φωνές βατράχων που πέφτουν μέσα στα νερά λίμνης.

 Η ησυχία είναι προϋπόθεση για την κατάσταση ηρεμίας, τότε ακούγεται η μελωδία της κοσμικής αρμονίας, όταν η εναρμόνιση ολοκληρωθεί επέρχεται η ένωση (επικοινωνία, κοινωνία) με το θείο, άρα  και τον εσωτερικό Εαυτό, εναρμόνιση που φέρνει ευδαιμονία,

                    και εὒδαιμον τὸ έλεύθερον !

 Τοπωνύμιο βαρύ λοιπόν, ως ανάμνηση παλαιότατων μυστηρίων που θα γινόταν «πάνω στην λίμνη», ιδιαίτερα κογχικές λίμνες, αργότερα λεκανοπέδια όπως το λεκανοπέδιο του Λυγουριού –αρχαία Λήσσα, που με την έλευση του Επίκαρου ονομάσθηκε Επίκαρος,[7] πριν την έλευση του Επίδαυρου!

 

 

 



[1] Υποθέτω από το σουρώνω, στραγγίζω, διηθώ, μαζεύω, ο αέρας και ο ήχος που σουρώνει όπως το νερό. Υπήρχαν ανεμόμυλοι.

[2]Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία  του ΠΥΡΣΟΥ, Αθήνα 1926 -1934.

[3] Greek – English Lexicon Liddell & Scott, Oxford, 1992 (first pub. 1843).

[4] Zingarelli, Vocabolario della lingua italiana, Zanichelli, Bologna 1970.

[5] Μ. Μπίγκα, Ορθογραφικόν, Ερμηνευτικόν Λεξικόν, εκδ. Νικόδημος, [χ.χ.].

[6] Θεία Λειτουργία Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου. Λειτουργία των κατηχουμένων.

[7] Στράβων, Γεωγραφικά VIII, c.374.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις