ΦΕΝΕΟΣ- Κρυφό Σχολειό - Μονή Αγίου Γεωργίου

Παναγιά μου βοήθα και τούτη την φορά

τούς Έλληνες δια να εμψυχωθούν! *

Το γοητευτικό τοπίο της Φενεού βρίσκεται ανάμεσα στα όρη Αροάνια (Χελμός) και Κυλλήνη (Ζήρεια).  Η τεχνητή λίμνη Δόξα ευτύχησε να αφεθεί στην ησυχία της από την ανθρώπινη "αξιοποίηση" κι έτσι η αρμονία της φύσης γίνεται αισθητή εδώ, που τον 14ο αιώνα, εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Ρωμανίας), ιδρύθηκε η Μονή του Αγίου Γεωργίου του επονομαζόμενου Φονιά.

Τα νερά, όμως, που κατέκλυσαν την περιοχή ανάγκασαν τους μοναχούς να το εγκαταλείψουν

και να ιδρύσουν νέο μοναστήρι ψηλότερα.

Δόξα, Φονιάς, Φενεός... ονομασίες που περιγράφουν την ιστορία του τόπου. Ένα σωρό ερωτήσεις κατακλύζουν το νου ζητώντας επίμονα απαντήσεις.

Αναφέρει ο Γ. Φραντζής ότι στην περιοχή της Φενεού, τον 15ο αιώνα, ήταν εγκατεστημένος, με την οικογένεια του, ένας Δόξας ή Δοξίης, του οποίου το πραγματικό όνομα φαίνεται να ήταν Δουσσιάν.[1] Έφτασε στην Πελοπόννησο από την επαρχία του Ιλλυρικού, το ένατο θέμα Δυρραχίου.

 Ο Δόξας, συγγενής των Καντακουζηνών, φτάνει στη Φενεό με την οικογένεια και τους ανθρώπους του ενισχύοντας την άμυνα της περιοχής. Τότε, ο Μυστράς βρισκόταν σε άνθιση, σε αντίθεση με το κέντρο της αυτοκρατορίας. Ο Δόξας θα πρέπει να ήταν ισχυρός βυζαντινός άρχοντας ο οποίος αντέταξε, πράγματι, απεγνωσμένη άμυνα εναντίον των Τούρκων (1458). Ως επικεφαλής κατέλαβε οχυρή θέση στην Ταρσό κι απώθησε τους Τούρκους. Όταν οι Τούρκοι άλωσαν το οχυρό, ο Δόξας κατέλαβε άλλη οχυρή θέση αλλά δεν τα κατάφερε. Κατέληξε στα Καλάβρυτα όπου  οι Τούρκοι τον έγδαραν ενώ έσπασαν τους ταρσούς (Ταρσός) των χεριών των συντρόφων του με διαταγή του Σουλτάνου. Όλα τούτα εξηγούν τις ονομασίες του, Δοξίης, Δόξας και Δουσσιάν. Τα ονόματα Δουσσιάν και Δουσάν μοιάζουν πολύ για να πρόκειται για σύμπτωση. Θα πρέπει να συνδέονταν με τον Δουσάν, όπως οι Καντακουζηνοί, ίσως

πολέμησε μαζί τους νικηφόρα.

Το καθολικό της παλαιάς μονής
στη λίμνη Δόξα.



Αν η ονομασία Δόξα της περιοχής της λίμνης όντως οφείλεται σ' αυτόν είναι πιθανό να σχετίζεται και με την παλαιά μονή του Αγίου Γεωργίου του Φονέως, το οποίο  σύμφωνα με την παράδοση έκτισε κάποιος μοναχός από τα Καλάβρυτα, με χρήματα που μάζεψε... 

Το νέο μοναστήρι, λίγο ψηλότερα, κτίσθηκε και αυτό με χρήματα που μάζεψαν οι μοναχοί του και από διάφορες προσφορές, το 1693 και μετά από 61 χρόνια ανακαινίσθηκε εκ θεμελίων, αφού καταστράφηκε το 1740 από πυρκαγιά.Τότε, το 1754, έγινε και η

εικονογράφηση του ναού από τον Παναγιώτη από τα

 Ιωάννινα. [2]

Το καθολικό της μεταβυζαντινής Σταυροπηγιακής Μονής είναι μία όμορφη βασιλική με τρούλο.

Το μοναστήρι πριν από την Επανάσταση υπολογιζόταν ως μία μεγάλη οικονομική δύναμη σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και ήταν σεβαστό, όχι μόνο από τους Έλληνες αλλά και από τους Τούρκους. Είναι γεγονός ότι κανένας Άγιος δεν έγινε τόσο αγαπητός όσο ο Άϊ Γιώργης ανάμεσα στους Έλληνες, στους Σύρους, στους Αρμένιους και σ' ολόκληρη τη Δύση. Η εικόνα του διακοσμούσε φλάμπουρα και νομίσματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και μετά την Ελληνική σημαία.  



Πύλη εισόδου στη Μονή

Ο σεβασμός και οι εμπιστοσύνη των χριστιανών δυνάμωσαν τη Μονή, της μετέφεραν τα κτήματα τους να τα διαφυλάξει, αφού έχαιρε το σεβασμό των Τούρκων. Έτσι, έγινε ένα από τα πολύ σημαντικά κέντρα της επανάστασης, σήμερα περίπου άγνωστο. Εδώ μαζευόταν συχνά Φιλικοί να οργανώσουν  τις κινήσεις του αγώνα. Είναι γνωστό ότι τον 19ο αιώνα δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε πολιτική κίνηση για εθνικό συμφέρον (ελευθερία, ανεξαρτησία), οπουδήποτε στην Ευρώπη, παρά μόνο μυστικά. Έτσι οργανώνονται οι Εταιρείες, ακόμη κι όταν μία Εταιρεία δεν έχει σχέση με τον Τεκτονισμό, οργανώνεται όμοια με αυτόν ώστε να μπορέσουν τα μέλη της να κινηθούν. "Οι αυτουργοί (της Φιλικής Εταιρείας) εδανείσθησαν κανόνας πολλούς από την Εταιρεία των Μασόνων και τους εφήρμοσαν επιτηδείως εις το πνεύμα και τα πάθη του Έθνους". [3] Κυρίως τους εξυπηρετούσε η μυστικότητα και ο όρκος σιωπής.

"κρυφό" σχολειό



Φαίνεται ότι όταν αργότερα χρειάστηκε, στη δυτική πλευρά του ναού, στη θέση του εξωνάρθηκα, προστέθηκε κτίσμα με καταπακτή στην οροφή, η οποία οδηγούσε σε χώρο "μυστικό", το λεγόμενο "κρυφό σχολειό". Αναφέρεται ως το αυθεντικότερο "κρυφό σχολειό" που σώζεται σήμερα. Σε αυτό μαζευόταν οι Φιλικοί να φροντίσουν τα του αγώνα της πατρίδας. Ιερείς και μοναχοί πάντα δίδασκαν τα γράμματα, κυρίως σε όσους δεν είχαν χρήματα να πληρώσουν ιδιωτικά ή σε περιοχές που δεν υπήρχαν δημόσια σχολεία και ιδρύματα. Το πράττουν ακόμη και σήμερα. Έτσι, το σχολείο, το οποίο θα υπήρξε καλή κάλυψη για τους αρχηγούς του αγώνα, έγινε "κρυφό"! 

Σπουδαίες προσωπικότητες πέρασαν από εδώ, όπως ο Θ. Κολοκοτρώνης, ο οποίος από εδώ συγκέντρωσε τους άνδρες του προκειμένου ν' αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ.



Ο Άγιος Γεώργιος ονομάσθηκε Φονιάς διότι σκότωσε το δράκο. Η δρακοκτονία του Αγίου δεν μνημονεύεται πουθενά, ούτε στο δημώδες μαρτύριο του, ούτε στα Μηνιαία, αλλά ούτε από τον Διονύσιο εκ Φουρνά των Αγράφων (18ος). Ωστόσο παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τον αρχαίο μύθο του Περσέα (έσωσε την Ανδρομέδα από το δράκο στα παράλια της Παλαιστίνης, ίσως στη Γιάφα/Ιόππη). Σύμφωνα με τον Πολίτη, ο μύθος διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες και στα παράλια της Ιόππης (Γιάφα, λιμάνι νότια του Τελ Αβίβ του οποίου σήμερα αποτελεί τμήμα) η οποία δεν απέχει πολύ από τη Λύδδα ή Διόσπολη της Παλαιστίνης [4], κοιτίδα της λατρείας του Αγίου, αφού εδώ κατέληξε το λείψανο του και σύμφωνα με μία εκδοχή είναι και γενέτειρα του (ή η Καππαδοκία). 

Ένα δράκο σκότωσε και ο Απόλλων στους Δελφούς. Το μυαλό ξεφεύγει προς τα πίσω..., στην αρχαία Φενεό. Μνημονεύεται από τον Όμηρο. [5]  Το ότι ήταν σημαντική γίνεται φανερό και από τα ιερά της και τις ιερές τελετές, οι οποίες συνδέονται με τα Λερναία μυστήρια (παλαιότερα των Ελευσινίων) και επιβεβαιώνεται από την αναφορά της εκδοχής ότι ο Ηρακλής, πριν πάει από την Τίρυνθα στη Θήβα έμεινε στη Φενεό [6]. 

Ανατολικό αέτωμα Θησαυρού Σιφνίων,
Μουσείο Δελφών.
Ο Απόλλων τραβά τον τρίποδα που κρατά ο Ηρακλής.

Ο Πλούταρχος [7] αναφέρει ότι ο Ηρακλής ερίζοντας με τον Απόλλωνα άρπαξε το δελφικό τρίποδα και τον μετέφερε στη Φενεό με πρόθεση να ιδρύσει δικό του μαντείο! Ο Απόλλων τιμώρησε τους φενεάτες χίλια χρόνια αργότερα φράζοντας τα βάραθρα που είχε φτιάξει ο Ηρακλής και κατακλύζοντας με νερά τη γη τους. [8]

ΦΕΝ-ΕΟΣ, φέννος = θάνατος, ενιαυτός! Ρήμα φένω, θείνω ΙΙ = σκοτώνω, φονεύω, Φερσεφόνη ή Περσεφόνη, η Κόρη. Ο δράκος συμβολίζει την άγνωστη γνώση που προκαλεί το φόβο του άγνωστου (σκοτάδι). Ο ιππότης (ίππος, άνθρωπος, χρυσάωρ/χρυσό σπαθί) συμβολίζει την οντότητα που αποκτά γνώση. Το σκοτάδι δημιουργείται αφαιρώντας το φως, κλείνοντας τα μάτια (μυώ, μύηση). Η μύηση οδηγεί στην εσωτερική αναγέννηση, διότι τα μυστήρια βρίσκονται/ "κρύβονται" στην "άγνωστη" περιοχή του εσωτερικού μας εαυτού και όταν, αφού τα κατανοήσουμε, τα φέρουμε στο φως γίνονται γνώση (φως). Μύστης μπορεί να γίνει ο καθένας, τα μυστήρια απευθύνονται σε όλους όσους θέλουν να μυηθούν/διδαχθούν (αντίθετα με το μυστικισμό, δυτική αντιστροφή). 

Αυτή τη γνώση, το εσωτερικό φως, Τον Ήλιο τον Νοητό, εικονίζει η δρακοκτονία του Αγίου Γεωργίου και είναι απολύτως σίγουρο ότι ο τόπος που διάλεξαν να ιδρύσουν τη Μονή τυχαίος δεν είναι.

 

Με σεβασμό και αγάπη στον γέροντα της Μονής του Αγίου Γεωργίου Φονιά και των μοναχών, που με τη βοήθεια του Θεού κι όλα τα τάγματα των Αγγέλων στο πλευρό τους, βαστούν "Θερμοπύλες" στη Φενεό. 'Οπλα τους μία ευχή και λίγο γλυκό τριαντάφυλλο που μεταμορφώνει το θεριό σε άνθρωπο!

 

Σημειώσεις

*Διήγησις ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ της Ελληνικής φυλής από το 1770 έως το 1836, Υπαγόρευσε ο Θ. Κολοκοτρώνης, εκδ. Φιλαδελφέως, 1846. [1] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού, λήμμα Δόξας.

 [3] Ιω. Φιλήμων, Ιστορικό δοκίμιο περί της Φιλικής Εταιρείας [sic] Δ. Γ. Μεταλληνός, Τεκτονισμός, Κοινωνική Οργάνωση ή άγνωστη Θρησκεία; περ. "Τρίτο Μάτι", Μάρτιος 2009. // Luigi Salvatorelli, Sommario della storia d' Italia, edz. Einaudi, 1974, σ.410 και πέρα. [2]Κ. Σκαρμούτσου,, αρχ. ΠΕ Υπηρ. Μονάδα, 25η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων,ΑΔ, τ.52, (1997), Αθήνα 2002, σ. 327-328.

[4] Πρόκειται για τη Ludd αραβικά, Lod εβραϊκά και είναι η περιοχή που σήμερα βρίσκεται το διεθνές αεροδρόμιο του Ισραήλ Ben Gurion.

[5] Ιλιάς, Β' 605.

[6] Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, VIII, 14, 3, μτφ., σχλ. Ν. Παπαχατζής, Εκδοτική Αθηνών, 1980.

[7] Πλούταρχος, "Περί των υπό του θείου βραδέως τιμωρουμένων", κεφ. 12.

[8] Λείψανα ναού κοντά στην Γκούρα αποδίδονται στο ναό του Πύθιου Απόλλωνα. Αυτό δεν αποκλείει παλαιότερο ναό ή κάτι ανάλογο στην περιοχή της Δόξας και μάλιστα στη θέση της Παλαιάς Μόνης.