Επίδαυρος Ιερά

?Καρολίνα Αννίνου Διπλωματούχος Ξεναγός, Σχολής Αθηνών

στο πιο Φημισμένο Ασκληπιείο του Αρχαίου Κόσμου!

Φωτ. OMEGA PRESS Γ. Παπαθανασίου

η Ιερά Επίδαυρος 
ο αρχαιολογικός χώρος 
  
ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ  

Εκεί που το άλλοτε ιερό όρος Αραχναίο κλείνει το γόνυ στην ανατολή του ήλιου, απλώνεται η κοιλάδα του πανάρχαιου Λυγουριού - αρχαία Λήσσα,[1] φυσικός τοποτηρητής του Πανελλήνιου Ιερού του Απόλλωνα Μαλεάτα και Ασκληπιού Λιγέωτη [2] σε απόσταση 4 χιλ.

Την κοιλάδα του Ιερού (υψ. ~330 μ.) προφυλάσσουν τα όρη που την περιβάλλουν  το Κυνόρτιο, το Κορυφώ, το Τίτθιο και η Αλογόμανδρα.

φωτ. "Ελληνικό Πανόραμα", τχ. 5, 1997

Ένας σημαντικός «γεώτοπος», η καλά διατηρημένη πλούσια πανίδα αμμωνίτων, 240 εκατ. έως 200 εκατ. χρόνων,[3] με ιδιαίτερη παρουσία στο όρος Μύρτιον, έχει καταστήσει την περιοχή μία από τις πιο σημαντικές του κόσμου [Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κωτσιομύτη, Λυγουριό].

Το Μύρτιον ονομάσθηκε Τίτθιον όταν σ' αυτό η Κορώνιδα εγκατέλειψε νεογέννητο τον Ασκληπιό, τυλιγμένο σε λευκό φως...
Αργότερα το είπαν Θεόκαυτο...! 

ο λαβύρινθος της Θυμέλης - Θόλου

Sandro Botticelli, la nascità di Venere, Uffizi, Firenze

Η μυρτιά είναι αφιερωμένη στην αδελφή του Κρόνου, την Τιτάνισσα Ουράνια Αφροδίτη – προσωποποίηση της Φύσης, η οποία αναδύθηκε από τα νερά και σαν μαργαριτάρι βγήκε από ένα κογχύλι!
Η μνήμη του νερού!

Κύκλος, σπείρα και το χρυσό ελικοειδές!

ὦ μέγα χάρμα βροτοῖς βλαστών Ἀσκληπιὲ πᾶσιν

ὃν φλεγυηὶς ἒτικτεν ἐμοὶ φιλότητι μιγεῖσα 

ἱμερόεσσα Κορωνὶς ἐνὶ κραναῇ Ἐπιδαύρῳ

Καθώς ο χρόνος κυλά ονόματα και κέντρα αλλάζουν, ο Επίδαυρος σηματοδοτεί  νέα εποχή πιθανόν και γεωλογική διαμόρφωση του τόπου, νέες συνθήκες οδηγούν στην  άνθηση της ομώνυμης παραθαλάσσιας πόλης, την αμπελόεντα Επίδαυρο του Ομήρου, αρχαιότερη η Λήσσα μετατρέπεται σε κώμη  ενώ το Ιερό συνεχίζει ν' απλώνει την φήμη του στον αρχαίο κόσμο.

Ανατολικότερα του Θεάτρου,  στις υπώρειες του  Κυνόρτιου  -"Κυνός βωμός", στο σημείο που ανατέλλει ο θερινός ήλιος πάνω από το ιερό, βρίσκεται το τέμενος του Απόλλωνα Μαλεάτα, δίπλα στην πηγή με το θερμομεταλλικό νερό της Αγίας Άννας. Ίχνη κατοίκησης υπάρχουν από την Νεολιθική εποχή και διαπιστωμένη εγκατάσταση και λατρεία από την εποχή των Μινυών,[4] χίλια χρόνια τουλάχιστον πριν την Μυκηναϊκή εποχή. 
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ιδρύθηκε πάνω σε «κοκκινολίθαρο» - μετεωρόλιθος καταπεσών από τον ουρανό ή κτυπημένος από κεραυνό θα μπορούσε να λατρεύεται ως «δυναμούχος» λίθος...

Η Στρεπτή ελαία σημάδι παρουσίας του Ηρακλή Μήλου ή Μάλου, «καί μῆλα θύουσι περί Βοιωτίαν Ἡρακλεῖ (λέγω δε οὐ τά πρόβατα τῇ ποιητικῇ φωνῇ, ἀλλά τά ἀκρόδρυα)… και καλεῖται Μήλων ὁ Ἡρακλῆς, τοῦνομα ἐκ τοῦ τρόπου τῆς θυσίας λαβών»! [5]

Ο Ηρακλής αφού έλαβε δώρο από τον Άτλαντα τα χρυσά μήλα και την γνώση της αστρονομίας, έστριψε με το χέρια το ελαιόδενδρο και  πιθανόν χάρισε το επίθετο Μαλεάτας στον αδελφό του Απόλλωνα!

Όφις σύμβολο του Φάνη που πρώτος φανερώθηκε και φανέρωσε τον κόσμο, του Ασκληπιού Ιατρού και... φυσικά της Αθηνάς Υγείας!

Κύνας (λυγξ, λυκόσκυλο) σύμβολο του Υπερίωνα ήλιου Σείριου που αντιστοιχεί ως άλλο είδος θεού, στον Απόλλωνα Κύνα ή Λύκειο.

Όρνις – αλέκτωρ αλλά και κύκνος - χήνα!

Η λειτουργία του Ιερού συνεχίζεται αδιάκοπη, κορυφώνεται τον 5^ο και 4^ο π.Χ. αι. και  μέχρι το 485 μ.Χ.,[6] παρά το διάταγμα του Θεοδοσίου Β’ (435 μ.Χ.) να κατεδαφιστούν οι ναοί αν υπάρχουν ακόμη κάποιοι που στέκουν όρθιοι.

Στις αρχές του ίδιου αιώνα (5^ος μ.Χ.) κτίζεται ανατολικά των Προπυλαίων, η πεντάκλιτη Βασιλική του Αγίου Ιωάννου Νηστικού,
η μετάβαση από την αρχαία λατρεία στην Ορθοδοξία!

Ένα εκτεταμένο, σύνθετο Ιερό: Οίκοι και Ναοί, Στοές, το ιερό πηγάδι, δεξαμενές, κρήνες και λουτρικές εγκαταστάσεις, Γυμνάσιο, Στάδιο, Ιππόδρομος, το «Καταγώγιον»….. 

Παυσανίας, ΙΙ, 27, 2, μτφ. Ν. Παπαχατζής
Εκδοτική Αθηνών, 1976

Το μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης του Ιερού του 4^ου αι. π.Χ., περίοδος στην οποία η τέχνη και ιδιαίτερα η ζωγραφική κορυφώνεται,  συμπεριλαμβάνει τον Ναό με το χρυσοελεφάντινο άγαλμα του Ασκληπιού, [...] ο θεός κάθεται σε θρόνο κρατώντας βακτηρία, ενώ το άλλο χέρι το έχει πάνω στο κεφάλι του φιδιού και ένα σκυλί έγινε ξαπλωμένο πλάι του[...], την Θυμέλη/Θόλο – «κυκλικό Παρθενώνα» με τον υπόγειο «λαβύρινθο», το Θέατρο μοναδικό για την αρχιτεκτονική και την ακουστική του, τα Προπύλαια -μνημειακή είσοδος όπου τον επισκέπτη υποδεχόταν η επιγραφή (γνωστή από τις πηγές):

άγνος (agnum castus)
 – λυγαριά

ΑΓΝΟΝ ΧΡΗ ΝΗΟΙΟ ΘΥΩΔΕΟΣ ΕΝΤΟΣ ΙΟΝΤΑ ΕΜΜΕΝΑΙ ΑΓΝΗΕΙ Δ’ ΕΣΤΙ ΦΡΟΝΕΙΝ ΟΣΙΑ

όταν θα μπαίνεις στο ευωδιαστό ναό χρειάζεται να είσαι αγνός και

αγνότητα σημαίνει να σκέφτεσαι σύμφωνα με τους θεϊκούς νόμους της φύσης.

…. της φύσης που είναι το βιβλίο του Θεού![7]

Με τους νόμους, της μουσικής και των μαθηματικών, κτίσθηκαν τα μνημεία του πιο φημισμένου Ασκληπιείου του όλου του αρχαίου κόσμου.

Ποίο ήταν τ’  όνομα της χώρας πριν τον Επίδαυρο, τι σημαίνει τ’ όνομα Επίδαυρος και Ασκληπιός και γιατί ο θεός γεννήθηκε εδώ; 
Πως συνδέεται το απολιθωμένο ρετσίνι (ήλεκτρον) των πεύκων – λυγγούριον με τον Λύκειο και Κύνα Απόλλωνα, θεό του αιθεριακού φωτός και της μουσικής, πρώτο Ιατρό του οποίου την λατρεία ποτέ δεν ξεπέρασε η λατρεία του υιού του Ασκληπιού; 
Γιατί ο Ιπποκράτης υποστηρίζει ότι δεν είναι ελάχιστη η συμβολή της αστρονομίας εις την ιατρική;  

Ιατρική και Αστρονομία.                                   Ίαση και Θεραπεία.

Φάρμακα και η γνώση των Βοτάνων.             Ελαιόλαδο και Ρετσίνι 

Μουσικοί και Αθλητικοί Αγώνες.                     Ψυχή και Σώμα.
Ύδατα, Ύπνος και Όνειρος                                Ήχος και Φως

                                                               
Μύθοι, παραδόσεις κι έρευνες τυλιγμένα στις ευωδιές και τις μελωδίες της φύσης, το θρόϊσμα των πεύκων μάρτυρας παρουσίας λεπτών ανέμων μας που μας μεταφέρουν από την «σκηνή» της πραγματικότητας (ψευδαίσθηση) στον αληθινό κόσμο του Θεάτρου κάτω από έναστρο ουρανό!

 ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Ένα όμορφο, λιτό Νεοκλασικό κτίριο, θεμελιώθηκε το 1905-1909 από τον αρχαιολόγο Π. Καββαδία για να προστατέψει τα ευρήματα της ανασκαφής.

Οι εργασίες ανασκαφής άρχισαν το 1879 από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Π. Καββαδία του οποίου η προτομή βρίσκεται απέναντι στην είσοδο του Μουσείου. Είναι τότε που Λυγουριάτες με εμπιστοσύνη στον Π. Καββαδία παραχώρησαν τα κτήματα τους υπέρ της Αρχαιολογικής Εταιρείας προκειμένου να διευκολύνουν τις ανασκαφές.

… και όπως όλα τα Μουσεία κρύβει 

πολλά μικρά μυστικά!

Χρόνος χρειάζεται, χρόνος και διάθεση 

για να γνωρίσει κανείς την ομορφιά της φύσης

και να εναρμονιστεί!